قبل از اینکه صندوق توسعه ملی داشته باشیم نهادی به نام حساب ذخیره ارزی وجود داشت؛ هدف از داشتن این حساب ارزی جلوگیری از تاثیر منفی نوسانات قیمت نفت و ایجاد ثبات در میزان درآمدهای حاصل از فروش نفت و کاهش تلاطم‌های ارزی بوده است.

اما این نهاد در سال ۱۳۸۷ با تصمیم هیئت وقت وزیران دولت محمود احمدی‌نژاد منحل شد. دلیل انحلال آن را هم نبود قاعده مالی مناسب و سازوکار مشخص اعلام کردند.

همین تجربه ناموفق از حساب ذخیره ارزی باعث شد که براساس ماده ۸۴ قانون برنامه پنجم توسعه در سال ۱۳۸۹ صندوق توسعه ملی یجاد شود. بر این اساس علاوه بر تخصیص بخشی از سود ناشی از فروش نفت، گاز و میعانات گازی و فرآورده‌های نفتی و همچنین ایجاد ثبات در میزان درآمد‌های حاصل از فروش نفت خام و کاهش تلاطم‌های ارزی رویکرد دیگر تشکیل صندوق توسعه ملی حمایت از تولید ملی و حفظ ثروت ملی برای نسل‌های آینده است.

یکسال بعد از تاسیس صندوق توسعه ملی در سال ۹۰ مقرر شد دولت، ۲۰ درصد از درآمد‌های نفتی را به «صندوق توسعه ملی» واریز کند و سالانه به طور مرتب، دو درصد به این میزان واریزی افزوده شود.

با توجه به رویکرد این صندوق تا به امروز دولت‌های هفتم تا یازدهم از این صندوق استفاده کرده‌اند حالا یا از آن صندوق برداشت کردند و یا واریزی صورت گرفته است و هر دولتی سیاست‌های مورد نظر خود را در استفاده از این صندوق پیاده کرده است .